عموم صاحبنظران علوم اجتماعی با پذیرش این ایده که سرمایه اجتماعی به مثابه نیروی پیوند دهندهای است که به حفظ وفاق و انسجام جوامع کمک میکند و موجبات روانسازی و برخورداری از نظماجتماعی پویا را تحلیل و تقویت میکند، نقش و سهم درخور توجهی را برای این سرمایه در فراهمسازی انتظام اجتماعی قائل شدهاند.
سرمایه اجتماعی که حاصل روابط اجتماعی بین افراد، گروهها و نهادهای اجتماعی است در برقراری نظم اجتماعی تأثیر به سزایی دارد اهمیت این مفاهیم در برقراری نظم اجتماعی در سطح جامعه بر هیچکس پوشیده نیست. چرا که نقصان در هر یک از این مفاهیم در سطح فردی بینظمی و انحراف اجتماعی را به همراه خواهد داشت. باید توجه داشت که جوامع درحال گذار تغییرات اساسی در حوزههای مختف را تجربه میکنند. از اینرو سرمایه اجتماعی در کنار سرمایه های دیگر (فیزیکی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی) دچار تغییراتی میشود. اما مساله اینجاست که سرمایه اجتماعی مشخصا از حالت درون گروهی به سوی سرمایه اجتماعی برون گروهی حرکت نمیکند و این موضوع جامعه را با فرسایش سرمایه اجتماعی روبرو خواهد کرد تحقیقات مختلفی که در زمینه وضعیت سرمایه اجتماعی در کشورها انجام شده است بیانگر فرسایش سرمایه اجتماعی در اغلب آنهاست. در سالهای اخیر فراوانی ،تنوع و شدت ناهنجاریها در شهرها، بالاخص در شهرهای بزرگ همواره رو به افزایش گذاشته است. این امر هزینه های متعدد در حوزههای خرد تا کلان جامعه را به همراه خواهد داشت.
سرمایه،یک منبع کلی است که اجتماع افراد و گروههای اجتماعی و نهایتا کل جامعه از آن استفاده میکنند تا هدفهای خود را تحقق بخشند. یعنی ابزارهایی که فرد،گروه، نهاد و جامعهای برای رسیدن به هدفهایش از آنها استفاده میکند،سرمایه نامیده میشود. سرمایه اقتصادی (ثروت)،سرمایه فرهنگی (صلاحیت،دانش)،سرمایه نمادین (افتخار،پرستیژ) وسرمایه اجتماعی (پیوندهای اجتماعی واعتماد).
سرمایه اجتماعی دریک معنای عام،نوعی سرمایهگذاری در روابط اجتماعی است که با بازده مورد انتظار تعریف میشود .
اندیشمندان برحسب دیدگاههای خود تعاریف مختلف (نه متناقضی) از سرمایه اجتماعی به عمل آوردهاند که فصل مشترک آنها را در تعریف زیر میتوان گنجاند:
سرمایه اجتماعی،پتانسیل نهفته در روابط بین و میان افراد (وگروههای) یک جامعه است که باعث انجام امورات آنها میشود.
اندیشه اصلی سرمایه اجتماعی این است که خانواده، دوستان وهمکاران دارایی بسیار مهمی را تشکیل میدهند که یک فرد میتواند درشرایط بحرانی از آنها بهره گیرد یا برای منافع مادی استفاده نماید و البته این مساله برای گروه بیشتر صدق میکند.
سرمایه اجتماعی که به تازگی در ادبیات مربوط به علوم اجتماعی اعم از اقتصاد، جامعه شناسی، اقتصاد توسعه و غیره وارد شده مفهومی پیچیده، چند وجهی و بین رشته ای است که علیرغم تازگی و پیچیدگی توجه بسیاری از صاحب نظران حوزه های مذکور را به خود جلب کرده است .
استفاده از مفهوم سرمایه اجتماعی به طور روز افزونی در حال گسترش است امروزه مفهوم سرمایه اجتماعی در حوزه علوم اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است ودر قلمرو سیاست گذاری مطرح میگردد و ایده مرکزی سرمایه اجتماعی بر این اساس است که انسان ها از طریق مجموعه ای از شبکه ها به هم متصل می شوند وتمایل دارندکه در ارزش های مشترک با دیگر اعضای این شبکه ها شریک شوند .
در دهههای اخیر سرمایه اجتماعی مورد توجه اقتصاد دانان قرار گرفته است : سازمان رسمی مهمی به نام سازمان همکاری وتوسعه اقتصادی تمایل به بسط این دیدگاه داشته است و در یکی از گزارشات خود در رابطه با بهزیستی ملتها ، این سازمان، سرمایه انسانی و اجتماعی را دو مکمل قدرتمند خطاب میکند که هرکدام دیگری را تغذیه مینمایند.
بانک جهانی نیز سرمایه اجتماعی را پدیدهای می داند که حاصل تأثیر نهادهای اجتماعی، روابط انسانی و هنجارها بر روی کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی است و تجارب این سازمان نشان داده است که این پدیده تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد و توسعه کشور های مختلف دارد. در واقع، جوامعی که دارای سرمایه اجتماعی بالایی هستند، سطوح بیشتری از مشارکت مدنی و مشارکت در سیاست را نشان میدهند
امروزه کارشناسان توسعه بر این باورند که سرمایه اجتماعی پایه اصلی توسعه در هر کشور است سرمایه اجتماعی ماهیتی ظریف و حساس دارد، به تدریج تکوین مییابد، به کندی سرعت میگیرد و اگر خوب ادراک و احیا نشود به سرعت کاسته میشود. تحقیقات بسیاری نشان میدهد که کاهش سرمایه اجتماعی پدیدهای رایج است و اکثر کشورهای جهان آن را تجربه کردهاند.
عوامل تشدید کننده افول سرمایه های اجتماعی